Δεκα Κανονες Για Τη Διατροφη Μας

Στο σημερινό τεύχος, συνεχίζουμε την αναφορά μας στους κανόνες διατροφής οι οποίοι πρέπει να ακολουθούνται, καθώς όπως μπορεί εύκολα να καταλάβει ο καθένας, η διατροφή του κάθε ανθρώπου παίζει καθοριστικό ρόλο στα θέματα υγείας, ασθένειας αλλά και θεραπείας…

Πριν ξεκινήσουμε όμως, καλό θα ήταν να υπενθυμίσουμε εν τάχει τους πρώτους πέντε κανόνες που ήδη αναφέραμε στο προηγούμενο τεύχος:

ΚΑΝΟΝΑΣ 1: Τα γεύματα θα πρέπει να είναι μαγειρεμένα την ίδια ημέρα, και μάλιστα να υπάρχει – ει δυνατόν – άλλο μαγείρεμα για το μεσημεριανό φαγητό, και άλλο για το δείπνο, έτσι ώστε το όποιο φαγητό να είναι όσο το δυνατόν πιο φρέσκο.

ΚΑΝΟΝΑΣ 2: Το κάθε γεύμα θα πρέπει να περιλαμβάνει και τις έξι βασικές γεύσεις (γλυκιά, όξινη, αλμυρή, καυτερή, πικρή και στυφή) έστω και αν κάποιες από αυτές αντιπροσωπεύονται σε μικρή ποσότητα. Μία περίσσεια ή απαγόρευση κάποιας από τις έξι γεύσεις μπορεί να χρειαστεί περιστασιακά για να επιδράσει κανείς θεραπευτικά σε μία κατάσταση ασθένειας.

ΚΑΝΟΝΑΣ 3: Το κάθε φαγητό θα πρέπει να είναι παρασκευασμένα με αγάπη και με τέτοιο τρόπο παρουσιασμένο στο τραπέζι, ώστε να είναι “χάρμα οφθαλμών”. Θα πρέπει δε κάποιος να τρώει με σεβασμό αυτό το οποίο υπάρχει στο πιάτο του, ενθυμούμενος ότι ακόμη και το ταπεινό και μικρό μπιζέλι που έχει μπροστά του, “θυσιάζεται” για χάρη του.

ΚΑΝΟΝΑΣ 4: Στην παρασκευή του φαγητού θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο πρώτης ποιότητας υλικά, και τα κατάλληλα μπαχαρικά ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του ατόμου. Επίσης τα υλικά αυτά θα πρέπει να τα βρίσκει κανείς στην περιοχή που μένει και να είναι όντως “της εποχής”.

ΚΑΝΟΝΑΣ 5: Το καλύτερο και πιο φρέσκο φαγητό δεν πρόκειται να βοηθήσει την υγεία του ανθρώπου εάν εισέλθει σε πεπτικό σύστημα το οποίο έχει ακόμη υπόλοιπα από το προηγούμενο γεύμα στο στομάχι. Άρα θα πρέπει κανείς να περιμένει μέχρι να απομακρυνθεί πλήρως η προηγούμενη τροφή από το στομάχι πριν φάει κάτι καινούργιο. Επίσης θα πρέπει να σταματάει όταν το σώμα του νιώσει ικανοποιημένο.

Συνεχίζουμε λοιπόν σήμερα με τους επόμενους πέντε πολύ σημαντικούς κανόνες:

ΚΑΝΟΝΑΣ 6: Στη διάρκεια του γεύματος καθώς και λίγο πριν και λίγο μετά, δεν θα πρέπει να καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες νερού ή άλλων ποτών. Ιδιαίτερα θα πρέπει να αποφεύγονται τα παγωμένα ποτά, τα οποία δημιουργούν ένα οδυνηρό ξάφνιασμα στο στομάχι και επιβραδύνουν τη διαδικασία της πέψης, προάγοντας την παραγωγή τοξινών. Θα μπορούσε μάλιστα κάποιος να πει: “ice is not nice”. Περίπου μισό ποτήρι νερό θερμοκρασίας δωματίου, σε μικρές γουλιές στη διάρκεια όλου του γεύματος είναι μία αποδεκτή ποσότητα.

Ο γενικότερος κανόνας του Ayurveda λέει ότι η χωρητικότητα του στομάχου σε κάθε γεύμα θα πρέπει να γεμίζει κατά το μισό περίπου από στερεή τροφή που αντιπροσωπεύει το στοιχείο Γη, κατά το ένα τέταρτο από υγρή τροφή που είναι το στοιχείο του Ύδατος (εδώ περιλαμβάνεται το νερό, αλλά και οι χυμοί, οι σούπες, κλπ) και το υπόλοιπο ένα τέταρτο θα πρέπει να παραμένει άδειο και αυτό αντιπροσωπεύει τον Αέρα. Τα γαστρικά υγρά που εκκρίνονται αντιστοιχούν στο στοιχείο του Πυρός και τέλος ο συνολικός χώρος του στομαχιού όπου θα εκτυλιχθεί η διαδικασία της πέψης είναι το στοιχείο του Αιθέρα.

Σε ορισμένα αρχαία κείμενα βέβαια, οι αναλογίες στερεής τροφής – υγρών – αέρα (κενού) από 50% – 25% – 25%, μεταβάλλονται σε 30 έως 50% για την στερεή τροφή, 25 έως 30% για τα υγρά και 25 έως 30% κενό. Ξεφεύγοντας όμως από τα αριθμητικά δεδομένα, θα πρέπει να προσέξει κανείς ότι το σημαντικό σε όλα αυτά είναι η ξεκάθαρη θέση για την απαραίτητη ύπαρξη αυτού του “κενού” στο στομάχι όταν κανείς θα τελειώνει το φαγητό του.

Θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι η ποσότητα φαγητού που καταναλώνει κάποιος εξαρτάται βέβαια από την ιδιοσυγκρασία του (κυρίως), αλλά και από πολλούς άλλους παράγοντες, όπως είναι η ηλικία του, η εποχή του χρόνου και το κλίμα της περιοχής που ζει, η ημερήσια δραστηριότητά του (κίνηση, εργασία, κλπ), η ψυχολογική του διάθεση, κλπ.

Ένα τελευταίο σημείο άξιο προσοχής σε αυτόν τον κανόνα (που όμως ταυτόχρονα αποτελεί και θεμελιώδη αρχή του Ayurveda) είναι το ότι δεν θα πρέπει κανείς να βάλει σε εφαρμογή απότομες και σημαντικές αλλαγές στο διαιτολόγιό του μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Πάντα θα πρέπει να δίνεται πολύς χρόνος για να μην διαταραχθεί ξαφνικά η όποια ισορροπία υπάρχει στον οργανισμό μας (και σωματικά αλλά και ψυχολογικά), και η νέα πιο “υγιεινή φάση” να αφήνεται να έρθει σταδιακά και σταθερά και κυρίως χωρίς να επιφέρει την παραμικρή παρενέργεια στο όλο σύστημα.

ΚΑΝΟΝΑΣ 7: Κάθε μπουκιά θα πρέπει να μασιέται καλά πριν την καταπιεί κανείς, έτσι ώστε η πεπτική διαδικασία να ξεκινάει από το στόμα και όχι από το στομάχι (το οποίο, όπως όλοι θα συμφωνήσουν, “δεν έχει δόντια”). Είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό για το στομάχι να πρέπει να αντιμετωπίσει και να πέψει τροφή η οποία δεν έχει πολτοποιηθεί στο στόμα, αλλά το άτομο την έχει καταπιεί βιαστικά και “αμάσητη”. Είναι επίσης σημαντικό να μην καταπίνει κανείς μαζί με το φαγητό του και ποσότητες αέρα ο οποίος εγκλωβίζεται σε αυτές τις “μεγάλες μπουκιές” οι οποίες καταπίνονται βιαστικά.

Ιδιαίτερα η πέψη των αμύλων (ψωμί, ρύζι, πατάτα, μακαρόνια, όσπρια, κλπ) αρχίζει με τη δράση ενός ενζύμου που ονομάζεται αμυλάση, το οποίο βρίσκεται στο σάλιο και, όταν αναμιχθεί καλά με την τροφή, αρχίζει να διασπά τα σύμπλοκα άμυλα σε απλούστερα σάκχαρα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το ψωμί “γλυκαίνει” στο στόμα όταν το μασάμε για πολλή ώρα. Αλλά και για τις πρωτεΐνες, ιδιαίτερα τις ζωικές (για αυτούς που τρώγουν κρέας), είναι απαραίτητο το καλό μάσημα το οποίο θα τις διασπάσει σε μικρότερα κομμάτια έτσι ώστε να μπορέσουν να δράσουν και να τις πέψουν καλύτερα και γρηγορότερα τα όξινα ένζυμα του στομάχου.

Είναι κοινή εμπειρία πολλών ανθρώπων ότι το εξαντλητικό μάσημα κάθε μπουκιάς (έως και πάνω από πενήντα φορές…), τους απαλλάσσει από πολλά πεπτικά προβλήματα όπως οι δυσπεψίες, ο τυμπανισμός, τα αέρια, οι καούρες, κλπ. Οι άνθρωποι θα πρέπει να το συνειδητοποιήσουν αυτό και να πάψουν να αντιμετωπίζουν την ώρα του φαγητού σαν κάτι το οποίο τους “κλέβει” χρόνο από τις υπόλοιπες δραστηριότητες της ημέρας.

Τέλος, το πολύ καλό μάσημα βοηθάει επίσης στο να απολαμβάνει κανείς πλήρως όλες τις γεύσεις του φαγητού και σε τελική ανάλυση να χρειάζεται λιγότερη ποσότητα κάθε φορά, με αποτέλεσμα την απώλεια -ίσως- κάποιων ανεπιθύμητων κιλών από το βάρος του.

ΚΑΝΟΝΑΣ 8: Στη διάρκεια του γεύματος θα πρέπει να τηρείται ησυχία και η όλη διαδικασία να γίνεται με μεγάλη προσοχή και ευλάβεια. Είναι καλό να έχει κανείς λίγο πιο πριν πλύνει τα χέρια του και το πρόσωπό του. Στην Ινδία μπορεί να βρεθούν ακόμη και σήμερα άτομα τα οποία κάνουν ένα γρήγορο μπάνιο πριν το γεύμα, ή εάν δεν υπάρχει ο χρόνος ή η δυνατότητα, τότε πλύνουν οπωσδήποτε τα χέρια, το πρόσωπο αλλά εάν μπορούν και τα πόδια τους.

Είναι ωφέλιμο να τηρείται μία μικρή περίοδος ηρεμίας και σιωπής στην αρχή του κάθε γεύματος, έτσι ώστε οι διάφορες εντάσεις να μπορέσουν να καταλαγιάσουν και ο άνθρωπος να μπορέσει ήρεμος να απολαύσει το γεύμα του. Είναι αυτή η περίοδος ηρεμίας κατάλληλη για κάποιας μορφής προσευχή, η οποία αρχίζει σιγά σιγά να απουσιάζει δυστυχώς από τις καθημερινές μας συνήθειες… Η δική μας Χριστιανική παράδοση, μας προσφέρει έναν πραγματικό πλούτο από προσευχές που μπορούμε να χρησιμοποιούμε καθημερινά.

Δεν θα πρέπει βέβαια να τρώει κανείς οτιδήποτε, ενώ είναι εκνευρισμένος, στεναχωρημένος, ή γενικά όταν υπάρχει κάποια έξαρση διαφόρων συναισθηματικών καταστάσεων, γεγονότα δηλαδή που είναι γνωστό ότι “σφίγγουν το στομάχι”. Είναι καλύτερα να τρώει κανείς μόνος του, ή μαζί με άτομα τα οποία γνωρίζει και εμπιστεύεται και έτσι να παραμένει χαλαρωμένος και ευδιάθετος στη διάρκεια του γεύματος.

Είναι πραγματικά καταστροφική η συνήθεια να συζητάει κάποιος διάφορα “σοβαρά” θέματα που γεννούν υπερεντάσεις και να τσακώνεται κατά τη διάρκεια του φαγητού, ή να έχει κάθε μεσημέρι το περίφημο πια “business lunch” το οποίο είναι η αφορμή για να βρεθεί με πελάτες ή συνεργάτες του και να κλείνει συμφωνίες, σε ένα κλίμα υπερέντασης και έντονης νοητικής διεργασίας σχετικά με τις δουλειές του, τα συμφέροντά του, κλπ.

Αντίστοιχα, το περιβάλλον γύρω από το άτομο θα πρέπει να είναι ήσυχο, χωρίς έντονους θορύβους, μουσική, τηλεόραση, ραδιόφωνο, κλπ. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι σε πολλά σπίτια το μεσημεριανό φαγητό συνοδεύεται από τις ειδήσεις των 2:00 στην τηλεόραση (“διαπασών” βέβαια διότι η τηλεόραση είναι στο σαλόνι, ενώ το γεύμα σερβίρεται στο τραπέζι της κουζίνας), το δείπνο συνοδεύεται αντίστοιχα από τις ειδήσεις των 8:00 επίσης, ενώ σε πολλά σπίτια (ιδίως στην Αμερική), η τηλεόραση είναι ανοικτή όλη την ημέρα και υπάρχει ένα συνεχές βουητό στην ατμόσφαιρα. Ο Ayurveda βέβαια δεν περιγράφει θορύβους από …τηλεοράσεις, αλλά είναι εύκολα κατανοητό ότι ο κανόνας αυτός στη σημερινή του εκδοχή, υπονοεί ότι κλείνουμε την τηλεόραση, σβήνουμε το ραδιόφωνο, και ίσως κατεβάζουμε και το τηλέφωνο κατά τη διάρκεια του γεύματός μας.

ΚΑΝΟΝΑΣ 9: Βοηθάει πολύ στη σωστή πέψη και αφομοίωση των τροφών εάν κατά τη διάρκεια του γεύματος είναι “ανοικτό” το δεξιό ρουθούνι και η αναπνοή γίνεται ελεύθερα μέσα από αυτό (τουλάχιστον). Η ροή του αέρα μέσα από το δεξιό ρουθούνι διεγείρει την πεπτική φωτιά (agni) και με τον τρόπο αυτό η διαδικασία της πέψης γίνεται ευκολότερα και αποτελεσματικότερα.

Για να “ανοίξει” το δεξιό ρουθούνι μπορεί κάποιος να ξαπλώσει για λίγο στην αριστερή του πλευρά, ή να βάλει το αριστερό του χέρι πάνω από την πλάτη της καρέκλας του (έτσι ώστε να πιέζεται ελαφρά η αριστερή μασχάλη), ή κλείνοντας το αριστερό ρουθούνι για λίγα λεπτά και αναπνέοντας ρυθμικά από το δεξί.

ΚΑΝΟΝΑΣ 10: Τα γεύματα θα πρέπει να έχουν ένα σταθερό και “υγιεινό” ωράριο μέσα στη διάρκεια της ημέρας. Το ωράριο των γευμάτων είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της καλής υγείας. Δυστυχώς στην Ελλάδα έχει σχεδόν επικρατήσει το σχεδόν ανύπαρκτο πρωινό, το “τσίμπημα” μιας τυρόπιττας ή κάποιου γλυκού γύρω στις 11 το πρωί, το μεσημεριανό φαγητό γύρω στις 2:30 με 3:00 το μεσημέρι ή και αργότερα (μπορεί και μετά τις 4 ή και στις 5 το απόγευμα) και το δείπνο τελικά είναι τοποθετημένο μετά τις 9:00 το βράδυ.

Η παραδοσιακή Ελληνική “ταβέρνα” (ειδικά το καλοκαίρι), σημαίνει ραντεβού γύρω στις 9:30, για να μαζευτούμε γύρω στις 10:00, για να δώσουμε παραγγελία γύρω στις 10:30 και τελικά να μας σερβίρουν γύρω στις 11:00 και να φθάσουμε να τελειώσουμε με το φρούτο, το γλυκό και τον καφέ μετά τα μεσάνυχτα!

Τα πανάρχαια αγιουρβεδικά κείμενα τα οποία έχουν ισχύ ανεξάρτητα από εποχή και τόπο, μιλούν εκτενέστατα για τα ωράρια των γευμάτων μέσα στην ημέρα, όχι για λόγους κάποιας “πειθαρχίας” και καταπίεσης, αλλά σε σχέση πάντα με την κατάσταση της πεπτικής φωτιάς Agni, η οποία έχει συγκεκριμένες ώρες κατά τις οποίες “αποδίδει καλύτερα εκ κατασκευής”…

Το κύριο γεύμα της ημέρας θα πρέπει λοιπόν να τοποθετείται χρονικά μέσα στην πιο ισχυρή πύρινη φάση του εικοσιτετραώρου, η οποία είναι από τις 10:00 το πρωί έως τις 2:00 το μεσημέρι. Αυτό σημαίνει ότι γύρω στις 12:00 με 1:00 είναι ίσως η καταλληλότερη ώρα για το μεσημεριανό μας φαγητό το οποίο θα πρέπει να είναι το κυριότερο και “βαρύτερο” γεύμα της ημέρας.

Αντίστοιχα το δείπνο θα πρέπει χρονικά να τοποθετηθεί περίπου 6 ώρες αργότερα, έτσι ώστε το στομάχι να έχει αδειάσει από το μεσημεριανό φαγητό (άρα μιλάμε για τις 6:00 με 7:00 μμ.), να είναι ελαφρύτερο για να μην κουράσει το πεπτικό σύστημα, και τελικά να έχει αποσυρθεί από το στομάχι μέχρι τις 10:00 με 11:00 το βράδυ οπότε αρχίζει η δεύτερη πύρινη φάση του εικοσιτετραώρου, ο σκοπός της οποίας όμως είναι όχι η πέψη κάποιας τροφής, αλλά η “πέψη” διαφόρων τοξινών του συστήματος και η αποβολή τους.

Καταλαβαίνετε πολύ εύκολα την κατάσταση υγείας του πεπτικού συστήματος ενός ανθρώπου που εργάζεται σε κάποιο νυκτερινό κέντρο (είτε σαν τραγουδιστής, είτε σαν σερβιτόρος), ή ενός ο οποίος συχνάζει σε νυκτερινά κέντρα και ζει μία “κοσμική νυκτερινή ζωή”. Ο άνθρωπος αυτός:

1. Θα φάει το “πλούσιο” βραδινό του φαγητό γύρω στα μεσάνυχτα, και μάλιστα με τη συνοδεία κάποιου ή κάποιων ποτών,
2. θα κοιμηθεί τις πρώτες πρωινές ώρες (όπου η Αέρινη Ενέργεια του Vata εμποδίζει τον βαθύ και πλούσιο ύπνο),
3. για να ξυπνήσει το μεσημέρι (όπου το Pitta είναι έτοιμο για το κύριο γεύμα της ημέρας).
4. Στη συνέχεια θα πιεί ένα διπλό καφέ για να αντέξει και να μην “κοιμηθεί όρθιος”,
5. θα τσιμπήσει κάτι το απόγευμα (την αέρινη ώρα του Vata), μπορεί και να κοιμηθεί για λίγο σαν “σιέστα”,
6. και τελικά θα ξαναβγεί το βράδυ για τη “διασκέδαση” ή την “εργασία” της ημέρας ή μάλλον της νύκτας του.

Ο καθένας μπορεί να σχηματίσει μία ιδέα για το επίπεδο της υγείας αυτού του ανθρώπου αλλά και όλων όσοι λίγο ή πολύ ακολουθούν παρόμοια ωράρια…

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Είναι σημαντικό να εξηγηθούν τουλάχιστον μερικά από τα γεγονότα αυτά, που σχετίζονται με τη διατροφή μας, σε όλους, αλλά ειδικότερα στον άνθρωπο ο οποίος θα έρθει στο ιατρείο και θα αναφέρει ότι εδώ και λίγο καιρό παρουσιάζει π.χ. κάποιες ταχυκαρδίες, αρρυθμίες, έκτακτες συστολές, κλπ.

Το καλύτερο καρδιολογικό φάρμακο θα μπορέσει (ίσως) να τον ανακουφίσει από αυτά τα συμπτώματα, το σωστά επιλεγμένο ομοιοπαθητικό φάρμακο θα εξουδετερώσει κάποιες βαθύτερες αιτίες, τι θα γίνει όμως με την ακαταστασία στο πρόγραμμα ζωής και διατροφής του συγκεκριμένου ανθρώπου; Ποιός θα ασχοληθεί με το να του αναλύσει λίγο τα πραγματικά αίτια της ασθένειάς του (μέρος των οποίων είναι και οι καθημερινές του συνήθειες); Τι θα γίνει όταν δεν θα του αρκούν τα καρδιολογικά ή όποια άλλα φάρμακα;

Ένα σημαντικό μέρος των οδηγιών που μπορεί να δώσει ένας Ιατρός στον ασθενή του έχει να κάνει με τον τρόπο διατροφής. Ανεξάρτητα λοιπόν από τις πολλές ή λίγες οδηγίες που θα δοθούν για το συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας το οποίο ταλαιπωρεί τον ασθενή, θα πρέπει να αφιερωθεί εξάπαντος κάποιος χρόνος για οδηγίες σχετικά με το διαιτολόγιό του.

Η καθημερινή εμπειρία δείχνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών όχι απλώς αποδέχεται κάποιες διατροφικές οδηγίες, αλλά συνήθως τις “απαιτεί” κιόλας, έχοντας ίσως υποψιαστεί ότι το καθημερινό μας φαγητό παίζει τεράστιο ρόλο στα θέματα υγείας και ασθένειας. Αυτή η ανάγκη εμφανίζεται ειδικά στους ασθενείς τους μεγαλύτερους σε ηλικία, στους οποίους υπάρχουν ακόμα οι μνήμες του “παλαιού Ιατρού” ο οποίος μπορούσε να συμβουλέψει τους ασθενείς του σε πάρα πολλά θέματα. Μερικοί μάλιστα νιώθουν άβολα όταν έρθει η ώρα να φύγουν από το ιατρείο, έχουν τη συνταγή με τα φάρμακα στο χέρι, και το θέμα της διατροφής δεν έχει αναφερθεί καθόλου…

Ο Ιατρός λοιπόν, με τη μελέτη του αγιουρβεδικού συστήματος Ιατρικής, είναι προετοιμασμένος να δώσει στον ασθενή του συγκεκριμένες διαιτολογικές οδηγίες σε τρία επίπεδα:

1. Οδηγίες διατροφής σε σχέση κατ’ αρχήν με το ιδιαίτερο θέμα που απασχολεί τον ασθενή. Για παράδειγμα θα αναφερθεί ότι τα όσπρια ενοχλούν τα πεπτικά προβλήματα που παρουσιάζονται με φουσκώματα και τυμπανισμό στην κοιλιά. Αντίστοιχα θα αναφερθούν τρόφιμα που σχετίζονται και “ενοχλούν” κάποια άλλα προβλήματα (όπως το πορτοκάλι και η ντομάτα με τα δερματικά προβλήματα, τα “καυτερά” καρυκεύματα με τις στομαχικές ενοχλήσεις, κλπ). Τα περισσότερα από αυτά συνήθως είναι ήδη γνωστά στον ασθενή από την προσωπική του εμπειρία, αλλά δεν χάνει κανείς τίποτα με το να τα υπενθυμίσει.
2. Οδηγίες σε σχέση με τις ουσίες οι οποίες βελτιώνουν ή χειροτερεύουν τα Doshas (Vata, Pitta και Kapha) που κυριαρχούν στον οργανισμό του ασθενούς. Εδώ υπάρχουν τεράστιοι και αναλυτικότατοι πίνακες που κατατάσσουν όλα τα τρόφιμα σε κατηγορίες κατάλληλες η ακατάλληλες σε σχέση με την ιδιοσυγκρασία του κάθε ατόμου, την εποχή του χρόνου, κλπ. Οι πίνακες αυτοί θα δημοσιευτούν σε επόμενο τεύχος του περιοδικού.
3. Τέλος ακολουθούν οι κανόνες γενικότερης σωστής διατροφής όπως ήδη αναπτύχθηκαν στο άρθρο αυτό. Είναι μία “χρυσή ευκαιρία” η στιγμή κατά την οποία ο ασθενής, λόγω του προβλήματος που αντιμετωπίζει, είναι έτοιμος να ακούσει (αλλά και ανοικτός στο να δεχθεί), οδηγίες για την υγεία του. Πιστεύω ότι είναι η ιδανική στιγμή για να δοθούν σωστοί κανόνες οι οποίοι μάλιστα θα συντροφεύσουν τον ασθενή ακόμη και όταν θα πάψει πλέον να είναι ασθενής και θα τον βοηθήσουν να μην διαταραχθεί και πάλι η υγεία του.

Είναι κυριολεκτικά κρίμα, με την ευκαιρία μίας ασθένειας η οποία κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και ο ασθενής αφυπνίζεται από τη ρουτίνα της καθημερινότητας, να μην αλλάξει κανείς τουλάχιστον κάποιες από τις διατροφικές του συνήθειες οι οποίες συνετέλεσαν σε κάποιο, μικρό ή μεγάλο, βαθμό στο να εμφανιστεί τελικά η ασθένεια αυτή.

Ανδρέας Θ. Τσουρουκτσόγλου
Ιατρός
Ιωσηφόγλου 1 & Λ. Συγγρού, Νέα Σμύρνη. Τηλ: 2109347065